Đây là thực trạng được đưa ra "mổ xẻ" tại Hội thảo "Tăng cường hợp tác quốc tế trong bảo vệ bản quyền nội dung số" diễn ra sáng 5/8 tại Hà Nội. Sự kiện do Công ty Cổ phần Truyền thông Đa phương tiện Thủ Đô (Thủ Đô Multimedia), Liên minh Chống Vi phạm Bản quyền (CAP) và Hiệp hội Công nghiệp Video Châu Á (AVIA) phối hợp tổ chức, với sự tham dự của đại diện các cơ quan quản lý, các doanh nghiệp nội dung số, đài truyền hình, OTT/IPTV, các đơn vị kinh doanh xuất bản số, nhà mạng viễn thông.

"Còn phát lậu, còn xem chùa"

Chia sẻ về thực trạng vi phạm bản quyền nội dung số qua khảo sát của Liên minh Chống Vi phạm Bản quyền, ông Matthew Cheetham – Tổng Giám đốc AVIA/CAP - cho biết: "Việt Nam hiện là một trong những quốc gia có tỷ lệ vi phạm bản quyền nội dung số cao nhất khu vực châu Á – Thái Bình Dương. Theo khảo sát, 56% người dùng Việt từng truy cập vào nội dung không bản quyền trong vòng 12 tháng qua. Nguồn vi phạm chủ yếu đến từ các trang web phát lậu, ứng dụng không chính thống và đường link lừa đảo trên mạng xã hội".

Cùng đó, một số liệu cũ hơn từ Thủ Đô Multimedia cũng cho thấy, từ năm 2022, Việt Nam ước tính thiệt hại khoảng 348 triệu USD do vi phạm bản quyền trong lĩnh vực truyền hình, phim và nhạc số. Trên toàn cầu, con số này lên tới 65 tỷ USD trong năm 2023.

Theo các chuyên gia, các hình thức vi phạm bản quyền nội dung số rất đa dạng, từ sử dụng thiết bị Android box, truy cập trang web và ứng dụng phát trực tuyến không có bản quyền... đến việc chia sẻ nội dung vi phạm qua mạng xã hội hay tin nhắn. Tình trạng này ảnh hưởng trực tiếp đến doanh thu của các nhà cung cấp dịch vụ hợp pháp cũng như tác động xấu đến những người sản xuất nội dung, sản xuất chương trình và cộng đồng sáng tạo nội dung nói chung. Số liệu từ Liên minh Chống Vi phạm Bản quyền cho thấy, tại Việt Nam, 62% người được hỏi thừa nhận không chi trả cho các dịch vụ hợp pháp vì có thể "xem chùa" (truy cập nội dung miễn phí) từ các nguồn vi phạm bản quyền.

Thực tế cho thấy, vấn nạn này không chỉ giới hạn ở Việt Nam mà là một thách thức toàn cầu, khi các dịch vụ hợp pháp ngày càng mất đi doanh thu do sự phổ biến của các nguồn không có bản quyền.

Trong bức tranh chung đó, điểm sáng là nhận thức của người dùng về vấn đề này đang ngày càng được nâng cao. Khi được hỏi về việc trả phí cho các dịch vụ hợp pháp nếu các dịch vụ vi phạm bản quyền bị xóa bỏ, 71% người Việt Nam đã trả lời “sẵn sàng trả phí”. Trong đó, 31% cho biết họ sẵn sàng xem quảng cáo để có thể truy cập nội dung miễn phí một cách hợp pháp; chỉ 18% không muốn trả phí.

Theo đại diện Liên minh Chống Vi phạm Bản quyền, nhận thức của người dùng về vấn đề vi phạm bản quyền đã cải thiện đáng kể do hiểu rằng vi phạm bản quyền không chỉ gây thiệt hại cho nền kinh tế mà còn mang lại rủi ro cho chính họ. Một trong những rủi ro lớn nhất là nguy cơ từ các phần mềm độc hại. Theo nghiên cứu, nguy cơ bị nhiễm phần mềm độc hại từ các trang web không có bản quyền cao gấp 16,66 lần so với các trang web hợp pháp, và con số này lên đến 21,66 lần đối với các trang phát trực tuyến lậu.

4 trụ cột ngăn chặn vi phạm bản quyền nội dung số

Để giải quyết tận gốc vấn đề này, các chuyên gia cho rằng, cần thực hiện đồng loạt nhiều giải pháp chứ không chỉ là các nỗ lực đơn lẻ, đặc biệt là việc tăng cường hợp tác quốc tế - bởi "sân chơi" của các bên vi phạm chính là môi trường internet không biên giới. Việc kết nối tức thời, chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý, doanh nghiệp, hiệp hội ngành nghề và các tổ chức quốc tế sẽ góp phần xây dựng hệ sinh thái bảo vệ bản quyền bền vững. Cùng đó là việc đầu tư vào nghiên cứu công nghệ, triển khai các giải pháp toàn diện, tăng cường giáo dục, truyền thông tới cộng đồng người dùng về tác hại của việc sử dụng nội dung lậu, cũng như phát triển các dịch vụ nội dung số chất lượng cao...

Ông Matthew Cheetham chia sẻ kinh nghiệm chống vi phạm bản quyền tại một số nước như Phillipines, Malaysia, Indonesia... đã áp dụng thành công quy trình chặn các website lậu bằng những tiêu chí rất rõ ràng: chuẩn hóa quy trình xác minh, phối hợp giữa các nhà cung cấp dịch vụ Internet, tốc độ xử lý nhanh, chi phí hợp lý, và linh hoạt trong biện pháp kỹ thuật (DNS/IP blocking, cập nhật động).

Friend MTS - một đơn vị cung cấp dịch vụ bảo mật nội dung và chống vi phạm bản quyền toàn cầu - cho biết, với công nghệ mới nhất, đơn vị này đã có thể chặn 5000 IP chỉ trong thời gian tương đương 90 phút. Minh chứng điển hình là Indonesia sau khi áp dụng quy trình chặn website, lượng truy cập vào các nền tảng vi phạm giảm mạnh, doanh thu hợp pháp tăng lên rõ rệt.

Tại Việt Nam, các nỗ lực phối hợp giữa các cơ quan chức năng, nhà cung cấp dịch vụ và các hiệp hội, tổ chức đã mang lại những kết quả tích cực bước đầu. Ngày càng nhiều website vi phạm bị chặn truy cập, tạo ra sự chuyển dịch đáng kể từ nền tảng lậu sang nền tảng hợp pháp.

Ông Aaron Herps - Đại diện chịu trách nhiệm về việc bảo vệ nội dung số của Premier League - cho biết Premier League thường xuyên làm việc với các đài truyền hình và thực hiện các biện pháp nhằm ngăn chặn các hành vi vi phạm bản quyền. Premier League cho rằng, có bốn trụ cột chính trong chiến lược bảo vệ bản quyền, bao gồm: Công nghệ, Pháp lý, Điều tra và Giáo dục (nâng cao nhận thức người dùng).

Dựa trên kinh nghiệm của tổ chức này, ông Aaron Herps đã đề xuất một số khuyến nghị cho Việt Nam. Thứ nhất, tiếp tục duy trì tốc độ chặn nhanh và đều đặn; Thứ hai, không chỉ chặn các trang web vi phạm mà còn chặn cả các trang liên kết và nguồn video gốc, bao gồm cả tên miền cung cấp video; Thứ ba, sử dụng các công cụ để phát hiện và cập nhật danh sách các tên miền hoặc server vi phạm, giúp nhận diện và chặn nhanh hơn; Thứ tư, đảm bảo các quy tắc chặn nghiêm ngặt nhưng không quá khắt khe để tránh overblocking, gây ảnh hưởng đến các trang web hợp pháp.

Cuối cùng, các hành động chặn cần được đo lường và đánh giá để xác định tác động thực tế.

"Lá chắn” thế hệ mới cho ngành nội dung số Việt Nam Giải pháp Sigma Multi-DRM kết hợp với SAO (Sigma Active Observer) do Công ty Thủ Đô Multimedia phát triển được nhiều chuyên gia trong nước và quốc tế đánh giá là “lá chắn” công nghệ thế hệ mới, giúp bảo vệ tối đa nội dung số. Sigma Multi-DRM sử dụng trí tuệ nhân tạo AI để giám sát, phát hiện và ngăn chặn chủ động mọi hành vi can thiệp, giả mạo, tấn công từ hệ điều hành, dịch vụ, ứng dụng cũng như phát hiện và loại bỏ các truy cập qua VPN – phương thức phổ biến mà các đối tượng vi phạm hay sử dụng. Điểm ưu việt của Sigma Multi-DRM là khả năng chủ động phân tích hành vi người dùng, cảnh báo sớm các nguy cơ rò rỉ dữ liệu, đồng thời xây dựng báo cáo thông minh để kịp thời ứng phó với các xu hướng vi phạm mới. Không chỉ vậy, khi được trang bị SAO, các hacker không còn tấn công để khai thác các lỗ hổng rò rỉ từ Widevine, PlayReady – hai công nghệ DRM phổ biến nhất toàn cầu mà hầu hết các hệ thống khác đều chưa khắc phục được triệt để. Tại Việt Nam, nhiều đối tác lớn trong lĩnh vực truyền hình trả tiền như TV360, FPT Play, VTVcab ON… đã áp dụng thành công Sigma Multi-DRM và ghi nhận hiệu quả vượt trội trong việc ngăn chặn vi phạm bản quyền, đảm bảo nội dung được phân phối an toàn, bền vững.