Những nhu cầu sinh hoạt hàng ngày được “đoán trước” và đáp ứng ngay cả khi bạn chưa nói ra, xe tự hành, ô tô bay, nền y học tân tiến chữa được những bệnh nan y.. Đó là gam màu sáng.

Đối lập, là câu chuyện về thất nghiệp hàng loạt, các robot giết người hoặc “nổi loạn”, rất rất nhiều vấn đề cần được kiểm soát…  

Trong những năm tới, chúng ta sẽ chứng kiến rất nhiều thay đổi nhờ công nghệ AI. Điều này dường như là không thể tránh khỏi, đặc biệt là khi tiếp tục có những nguồn đầu tư lớn đổ vào ngành công nghiệp này. Hãy nhìn vào một số lĩnh vực có khả năng có tác động rất nhiều đến xã hội.

Ô tô tự hành

Khi nói đến AI, một trong những lĩnh vực ứng dụng sâu rộng nhất là ô tô tự lái. Nhưng rất nhiều nhầm lẫn về ý nghĩa thực sự của cơ chế “tự hành” trên những chiếc xe đó. Chẳng hạn, nó sẽ là chiếc xe tự động hoàn toàn hay vẫn cần sự điều khiển của con người? Bên cạnh các thách thức về công nghệ, còn có nhiều rào cản khác, chẳng hạn cơ sở hạ tầng của các thành phố với hệ thống giao thông vốn dành cho xe hơi truyền thống.

Nếu có thêm các phương tiện tự lái, vấn đề đặt ra là: Làm thế nào để một chiếc xe dự đoán được hành động của người lái xe? Trên thực tế, có thể cần phải đặt biển cảm ứng dọc theo các tuyến đường, hoặc có làn đường riêng cho xe tự hành. Điều này cũng có nghĩa là các chính quyền phải thay đổi trình điều khiển, đưa ra hướng dẫn về cách tương tác với các phương tiện tự lái khi đi trên đường cho người dân.

Xe tự hành có thể sẽ không rẻ, vì các hệ thống như Lidar rất tốn kém. Đó là chưa nói đến thói quen của người dùng. Theo khảo sát từ AAA, khoảng 71% số người được hỏi cho biết họ sợ đi xe tự hành.

Thất nghiệp công nghệ

Khái niệm thất nghiệp công nghệ, vốn khởi nguồn từ nhà kinh tế học nổi tiếng John Maynard Keynes trong cuộc Đại khủng hoảng, diễn giải về việc sự đổi mới có thể dẫn đến mất việc làm lâu dài.

Trong quá khứ, mặc dù tự động hóa đã tác động nghiêm trọng đến các ngành công nghiệp như sản xuất, nhưng từ xã hội tới cá nhân đều đã tự tìm cách thích nghi bằng cách chuyển đổi lực lượng lao động.

Nhưng cuộc cách mạng AI có thể sẽ rất khác. AI không chỉ thay thế các công việc tay nghề thấp mà còn có thể tác động lớn đến các ngành nghề “cổ cồn trắng”. Các giải pháp tập trung vào việc tự động hóa các lĩnh vực khác nữa như nghiên cứu pháp lý và xem xét hợp đồng... Mặc dù các hệ thống không hoàn hảo, chúng chắc chắn có thể xử lý khối lượng lớn hơn nhiều so với con người và có thể thông minh hơn khi được sử dụng ngày càng nhiều. Thị trường việc làm nói chung rất năng động, và sẽ có những loại nghề nghiệp mới được tạo ra. Những đổi mới về AI còn hỗ trợ cho nhân viên, giúp công việc của họ trở nên dễ dàng hơn.

Vũ khí hóa AI

Trên thực tế AI đã được ứng dụng cho máy bay chiến đấu, giúp xác định mục tiêu và các mối đe dọa. Robot AI cũng có thể điều khiển nếu phi công mất khả năng hoặc mất tập trung. Không quân thậm chí đang xem xét sử dụng công nghệ để vận hành máy bay không người lái.

AI có thể sẽ có tác động lớn nhất đến chiến tranh hay giả mạo thông tin. Ví dụ: hệ thống deepfake có thể dễ dàng tạo ra những bức ảnh và video giống như người thật để nhanh chóng truyền bá thông điệp.

Nghiên cứu chế tạo dược phẩm

Thật kỳ diệu khi những tiến bộ trong nghiên cứu thuốc đã giúp chúng ta tìm ra phương pháp chữa trị cho những căn bệnh khó điều trị như viêm gan C và tiếp tục có những bước tiến với bệnh ung thư. Nhưng có một thực tế là các công ty dược phẩm đang gặp nhiều rắc rối hơn với các phương pháp điều trị. Ví dụ: tháng 3/ 2019, Biogen cho biết một trong những loại thuốc điều trị Alzheimer, trong các thử nghiệm ở Giai đoạn III đã không cho ra kết quả có ý nghĩa. Trước thông tin này, cổ phiếu của công ty đã giảm 29%, xóa sạch 18 tỷ đô la giá trị thị trường. Nếu nhìn vào lộ trình phát triển thuốc truyền thống (thường liên quan đến nhiều thử nghiệm, sai sót và tốn thời gian), thì AI đang giúp đỡ các nhà nghiên cứu tìm ra nhanh hơn các loại thuốc mới. Đổi lại, đó cũng là cơ hội cho một loạt các công ty khởi nghiệp tập trung vào chế tạo dược phẩm.

Những tiến bộ về xã hội

Công ty tư vấn quản lý, McKinsey & Co., đã có một nghiên cứu sâu rộng mang tên “Áp dụng trí tuệ nhân tạo vì lợi ích xã hội”. Qua khoảng 160 trường hợp, nghiên cứu cho thấy AI đang được sử dụng như thế nào để đối phó với các vấn đề như nghèo đói, thiên tai và cải thiện giáo dục..

Cụ thể, việc phân tích các nền tảng truyền thông xã hội có thể giúp theo dõi sự bùng phát của một căn bệnh. Hay một tổ chức phi lợi nhuận, được gọi là Rainforest Connection, sử dụng TensorFlow để tạo các mô hình AI dựa trên dữ liệu âm thanh để xác định vị trí nghe lén.

Còn ở châu Phi, các nhà nghiên cứu đã xây dựng một mạng lưới thần kinh được đào tạo trên các video về những kẻ săn trộm. Với kiến thức này, một máy bay không người lái bay qua các khu vực để phát hiện những kẻ vi phạm, chẳng hạn như bằng cách sử dụng hình ảnh hồng ngoại nhiệt.

Một trường hợp khác là AI được sử dụng để phân tích dữ liệu trên 55.893 bưu kiện tại thành phố Flint để tìm bằng chứng ngộ độc chì. Hệ thống này chủ yếu dựa vào mô hình Bayes, cho phép dự đoán độc tính tinh vi hơn. Nhờ đó, nhân viên y tế có thể phản ứng nhanh hơn nếu có bất kỳ sự cố về hóa chất trong môi trường.

Các vấn đề về đạo đức

Một số công ty đang chủ động áp dụng các quy định đạo đức khi vận hành AI trong hệ thống, điển hình là Microsoft. Hội đồng đạo đức của công ty, được gọi là Aether (AI và Đạo đức trong Kỹ thuật và Nghiên cứu), đã quyết định không cho phép sử dụng hệ thống nhận diện khuôn mặt cho các điểm dừng giao thông ở California.

Phần mềm Rekognition của Amazon.com sử dụng nhận dạng khuôn mặt để giúp cơ quan thực thi pháp luật xác định nghi phạm. Nhưng Liên đoàn Tự do Dân sự Mỹ (ACLU) đã bày tỏ lo ngại về độ chính xác của hệ thống này, đặc biệt là đối với phụ nữ và dân tộc thiểu số. Trong một số thí nghiệm, người ta thấy rằng Rekognition đã xác định 28 thành viên của Quốc hội là có hồ sơ tội phạm trước đó.

Và điển hình nhất là tháng 3/2019, một video clip đã phát trực tiếp trên Facebook về vụ giết hại dã man 50 người tại hai nhà thờ Hồi giáo ở New Zealand. Nó đã được xem khoảng 4.000 lần và không tắt cho đến 29 phút sau cuộc tấn công. Video này sau đó đã được tải lên các nền tảng khác và được xem hàng triệu lần. Đây là một ví dụ rõ ràng về sự thất bại của AI khi ứng dụng trên các nền tảng xã hội.

Như vậy, tương lai của AI sẽ vẫn phụ thuộc rất nhiều vào việc con người lựa chọn ứng dụng, phát triển nó như thế nào, cho những mục đích nào và chuẩn bị ra sao để ứng dụng. Nếu không có một sự đầu tư kỹ càng mang tính chiến lược, hệ thống cơ sở hạ tầng cũng như đào tạo con người cả về kỹ năng thích nghi cũng như văn hóa ứng dụng AI, rất có thể, những thảm họa từ AI còn đến sớm hơn cả những giá trị tốt đẹp mà nó có thể mang lại.