Trong văn bản kiến nghị mới đây gửi tới Chính phủ và các Bộ, Hiệp hội các nhà sản xuất xe máy Việt Nam (VAMM) đánh giá vẫn còn nhiều khó khăn, thách thức cần tháo gỡ trong lộ trình cấm xe máy sử dụng nhiên liệu hóa thạch để chuyển đổi sang xe điện tại Hà Nội vào năm 2026.

Theo VAMM, việc chuyển đổi sang xe điện đặt ra không ít thách thức đối với người dân, đặc biệt là những nhóm thu nhập thấp trong việc thay thế phương tiện đang sử dụng trở thành gánh nặng tài chính không nhỏ.

Một rào cản lớn khác đó là hạ tầng trạm sạc. Phát triển hạ tầng trạm sạc và lưới điện từ lâu được đánh giá là điều kiện then chốt cho việc chuyển đổi sang xe điện. Tuy nhiên, hạ tầng trạm sạc hiện nay, đặc biệt là hệ thống trạm sạc công cộng hiện vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế. Hiện tại, mạng lưới trạm sạc hiện còn phân bố thưa thớt, thiếu tiêu chuẩn kỹ thuật thống nhất về công suất, an toàn và kết nối. Nhiều khu dân cư, chung cư cũ không có điều kiện lắp đặt hạ tầng sạc, dẫn đến sự chênh lệch lớn trong khả năng tiếp cận giữa các nhóm dân cư.

Trong khi đó, lưới điện hiện hữu cũng chưa được thiết kế để đáp ứng nhu cầu sạc đồng loạt, đặc biệt tại các khu vực đông dân cư và vào giờ cao điểm. Điều này không chỉ gây những bất tiện cho người dùng mà còn đặt áp lực lên phía các cơ quan quản lý Nhà nước trong việc nghiên cứu, tham vấn chuyên gia và xây dựng hệ thống tiêu chuẩn kỹ thuật, quy chuẩn an toàn và các quy định pháp lý phù hợp với đặc thù của xe điện.

Trong khi đó, các cơ quan quản lý cũng cần sớm ban hành chính sách khuyến khích chuyển đổi – bao gồm hỗ trợ tài chính, ưu đãi thuế và tín dụng – nhằm tạo điều kiện cho người dân tiếp cận phương tiện mới.

Việc chuyển đổi quá nhanh từ xe máy xăng sang xe máy điện, nếu không có lộ trình phù hợp, sẽ gây áp lực nghiêm trọng lên toàn bộ ngành công nghiệp xe máy - từ sản xuất, phân phối đến dịch vụ hậu mãi.

Các doanh nghiệp sản xuất xe máy xăng sẽ phải đối mặt với khoản đầu tư khổng lồ để tái cấu trúc dây chuyền, đổi mới công nghệ và phát triển sản phẩm xe điện. Điều này đòi hỏi nguồn vốn lớn và thời gian chuẩn bị dài, trong khi các nhà sản xuất có thể chưa kịp thích ứng hoặc chưa nhận được hỗ trợ tài chính kịp thời, dễ dẫn đến thua lỗ, gián đoạn sản xuất và thậm chí là nguy cơ phá sản.

Hiện, hệ thống phân phối và dịch vụ hậu mãi cũng chịu ảnh hưởng nặng nề. VAMM hiện nay có 5 nhà sản xuất xe máy xăng là Honda, Yamaha, SYM, Suzuki, Piaggio. Các hãng hiện có khoảng 2.000 đại lý, 200 nhà cung cấp trong chuỗi cung ứng. Với lộ trình này, 2.000 đại lý xe máy xăng có nguy cơ bị tê liệt do doanh thu sụt giảm đột ngột. Trong khi đó, khoảng 200 nhà cung ứng linh kiện, vốn chuyên phục vụ động cơ đốt trong, sẽ đối mặt nguy cơ đứt gãy chuỗi cung ứng. Tác động lan tỏa này đe dọa sinh kế của hàng trăm nghìn lao động, tạo áp lực lớn lên an sinh xã hội.

Ngoài ra, việc các nhà sản xuất đã đầu tư hàng nghìn tỷ đồng để đáp ứng các quy định mới về khí thải EURO4 từ năm 2027 sẽ trở nên lãng phí nếu chuyển đổi sang xe điện quá đột ngột, làm suy giảm hiệu quả thực thi các chính sách môi trường đã được ban hành.

“Để quá trình chuyển đổi diễn ra hiệu quả và bền vững, cần một lộ trình triển khai hợp lý với thời gian chuẩn bị tối thiểu 2-3 năm. Khoảng thời gian này cho phép người dân, doanh nghiệp và cơ quan quản lý có thời gian để giải quyết các khó khăn, thách thức nêu trên và có đủ điều kiện để thích ứng, điều chỉnh và phối hợp đồng bộ, hạn chế rủi ro và bảo đảm tính khả thi trong thực tiễn”, văn bản của VAMM nêu.

Ngày 12/7, Chính phủ ban hành Chỉ thị 20 về một số nhiệm vụ cấp bách, quyết liệt ngăn chận, giải quyết tình trạng ô nhiễm môi trường, trong đó giao Hà Nội thực hiện các giải pháp, biện pháp để các tổ chức, cá nhân chuyển đổi phương tiện, lộ trình đến ngày 1/7/2026 không có xe mô tô, xe gắn máy sử dụng nhiên liệu hóa thạch lưu thông trong Vành đai 1. Từ ngày 1/1/2028 không có xe mô tô, xe gắn máy, hạn chế xe ô tô cá nhân sử dụng nhiên liệu hóa thạch lưu thông trong đường Vành đai 1, Vành đai 2. Từ năm 2030 tiếp tục mở rộng thực hiện trong đường Vành đai 3.