Với chủ đề “Việt Nam trong cuộc đua AI toàn cầu" (Vietnam in the Global AI Race), Ngày hội Trí tuệ nhân tạo - AI4VN 2025 đã diễn ra hôm nay (26/9/2025) tại Hà Nội. Đây là sự kiện thường niên từ năm 2018, được Bộ Khoa học và Công nghệ chỉ đạo, Báo VnExpress phối hợp cùng các đơn vị tổ chức.

Tạo động lực phát triển cho nghiên cứu và phát triển AI

Phát biểu khai mạc Ngày hội Trí tuệ nhân tạo Việt Nam (AI4VN) 2025, ông Bùi Hoàng Phương - Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ - đã chia sẻ những định hướng quan trọng trong việc xây dựng hành lang pháp lý cho AI tại Việt Nam, khẳng định vị thế tiên phong của quốc gia trong lĩnh vực này.

Ông Phương cho biết, dự kiến Luật Trí tuệ nhân tạo được trình Quốc hội cuối năm 2025, đưa Việt Nam trở thành một trong số ít quốc gia có khung pháp lý toàn diện về AI. Dự thảo Luật được xây dựng dựa trên 5 nguyên tắc cốt lõi: lấy con người làm trung tâm, đảm bảo an toàn và minh bạch, phát triển bao trùm và bền vững, quản trị cân bằng và hài hòa.

Một trong những điểm nhấn của dự luật là việc quản lý AI theo mức độ rủi ro, trong đó các hệ thống AI có rủi ro cao sẽ chịu sự giám sát chặt chẽ. Quy định về tính minh bạch và dán nhãn cũng được chú trọng, yêu cầu người dùng phải được thông báo rõ ràng khi tương tác với AI, nhằm giải quyết những thách thức trong việc phân biệt giữa nội dung do người và máy tạo ra.

Bên cạnh việc quản lý, luật cũng hướng đến mục tiêu tạo động lực phát triển, với các cơ chế chính sách ưu đãi đặc biệt cho nghiên cứu và phát triển AI. Bộ Khoa học Công nghệ cũng đang tiên phong ứng dụng AI vào hoạt động nội bộ, điển hình là trong việc soạn thảo văn bản quy phạm pháp luật, giúp giải phóng sức lao động và tiết kiệm thời gian đáng kể.

Cùng đó, vấn đề đạo đức AI được nhấn mạnh là một nội dung thảo luận trọng tâm. Các thách thức trong giáo dục, y tế và tài chính đều đòi hỏi một khung khổ đạo đức rõ ràng, nơi quyền quyết định cuối cùng vẫn thuộc về con người.

Đặc biệt, Thứ trưởng nhấn mạnh: Việc quản lý và phát triển AI đòi hỏi cách tiếp cận đa chiều, cân bằng giữa đổi mới sáng tạo và bảo vệ quyền lợi của người dân, doanh nghiệp. Vai trò của các chuyên gia, doanh nghiệp và cơ quan nhà nước là không thể thiếu trong quá trình này. Trong bối cảnh đó, Ngày hội AI4VN được kỳ vọng sẽ là diễn đàn quan trọng để các chuyên gia đóng góp ý kiến, giúp Bộ Khoa học Công nghệ hoàn thiện hành lang pháp lý, thúc đẩy một hệ sinh thái AI phát triển mạnh mẽ và có trách nhiệm tại Việt Nam.

"Bộ Khoa học Công nghệ cam kết sẽ tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý để thúc đẩy xây dựng một hệ sinh thái AI mở, minh bạch và hiệu quả", ông Bùi Hoàng Phương khẳng định.

Những trụ cột tạo để xây dựng "AI có chủ quyền"

Tại Phiên toàn thể, các diễn giả đã tập trung thảo luận về vị thế của Việt Nam, nguồn lực và hạ tầng AI hiện có, cũng như những chuẩn bị cần thiết của doanh nghiệp để tận dụng lợi thế từ AI.

Trong đó, ông Lê Hồng Việt - Tổng Giám đốc FPT Smart Cloud - đã phân tích về vị thế của Việt Nam trên bản đồ Trí tuệ nhân tạo toàn cầu, đồng thời chỉ ra những thách thức, cơ hội và lộ trình để Việt Nam có thể bứt phá.

Theo ông Việt, cuộc đua AI toàn cầu vẫn đang nóng lên từng ngày, với hai đấu trường chính là phát triển các mô hình AI nền tảng và nghiên cứu học thuật. Số liệu từ các báo cáo của IDC và PwC cho biết AI dự kiến đóng góp 19,9 nghìn tỷ USD vào kinh tế thế giới và góp phần tăng 15% GDP toàn cầu năm 2035. Bức tranh này hiện rõ sự thống trị của hai "người khổng lồ": Mỹ dẫn đầu với 40 mô hình AI hàng đầu và tổng vốn đầu tư tư nhân lên đến 471 tỷ USD (giai đoạn 2013-2024); Trung Quốc đang bứt tốc mạnh mẽ với 15 mô hình chất lượng cao, dẫn đầu về số lượng bằng sáng chế (hơn 817.800) và đang dần thu hẹp khoảng cách về chất lượng mô hình.

Trong bức tranh đó, Việt Nam được xếp vào nhóm 'tiềm năng mới nổi' của ASEAN. Tuy nhiên, khoảng cách về đầu tư là một thách thức khổng lồ. Tổng vốn đầu tư cho AI của Việt Nam thua xa Mỹ, Trung Quốc (56 lần) và cả Singapore trong khu vực.

Dù vậy, Việt Nam vẫn có những điểm sáng đáng ghi nhận. Báo cáo của WIN (Worldwide Independent Network of Market Research) xếp Việt Nam thứ 6/40 quốc gia về mức độ sẵn sàng cho kỷ nguyên AI. Hệ sinh thái AI trong nước cũng đang nóng lên nhanh chóng với vốn đầu tư năm 2024 đạt 80 triệu USD (tăng 8 lần), lực lượng lao động công nghệ khoảng 500.000 người, và tỷ lệ chấp nhận AI cao (42% dân số, 65% doanh nghiệp vừa và nhỏ đã sử dụng).

Điểm mạnh của Việt Nam là chi phí cạnh tranh, chính phủ chủ động và đà tăng trưởng kinh tế nhanh. Ngược lại, những điểm yếu cố hữu cần khắc phục bao gồm hạ tầng AI chưa đồng bộ, thiếu hụt nhân lực AI chất lượng cao, khung pháp lý chưa hoàn thiện và chi tiêu cho R&D còn khiêm tốn.

Ông Việt nhấn mạnh, AI không còn là câu chuyện tương lai mà đã hiện hữu và định hình lại cuộc đua số giữa các doanh nghiệp. "Với mỗi một USD đầu tư vào AI tạo sinh, doanh nghiệp có thể đạt hiệu quả đầu tư (ROI) gấp 3,7 lần", ông chia sẻ.

Từ những phân tích trên, ông Lê Hồng Việt đề xuất một lộ trình chiến lược giai đoạn 2025-2030 để Việt Nam không chỉ bắt kịp mà còn có thể dẫn đầu khu vực. Chiến lược này mang tên "Xây dựng AI có chủ quyền", tập trung vào bốn trụ cột: con người - hạ tầng số - sản phẩm - hệ sinh thái. Lộ trình được chia thành ba giai đoạn chính: 2025 - nền tảng và chuẩn bị; 2026-2027 - triển khai và mở rộng; 2028-2030 - dẫn đầu khu vực.

Đóng góp thêm cho chủ đề này, phần tham luận "Hạ tầng AI - Trụ cột kiến tạo Việt Nam số" do ông Nguyễn Hoàng Hưng - Giám đốc Công nghệ Viettel AI - cũng đưa ra nhiều minh chứng để Việt Nam có thể làm chủ công nghệ AI. Theo đó, Chính phủ ban hành các chiến lược tham vọng, đặt mục tiêu đến năm 2030 đưa Việt Nam vào Top 3 Đông Nam Á và Top 50 thế giới về nghiên cứu AI. Tuy nhiên, quy mô thị trường trung tâm dữ liệu trong nước hiện còn khiêm tốn so với các quốc gia trong khu vực. Đây vừa là thách thức, vừa là cơ hội lớn.

Ông cũng cho biết, Viettel đang thực hiện chiến lược đầu tư hạ tầng AI bài bản và mạnh mẽ. "Hiện Viettel vận hành 15 trung tâm dữ liệu và liên tục mở rộng, đồng thời đầu tư lớn vào các hệ thống GPU hàng đầu thế giới như Nvidia DGX SuperPOD, hàng trăm máy chủ HGX H200/H100. Chiến lược của chúng tôi tập trung vào ba trụ cột: mở rộng quy mô, phát triển bền vững, cung cấp dịch vụ".

Đây là nền tảng để Viettel AI xây dựng một hệ sinh thái sản phẩm "Make in Vietnam" đa dạng và được ứng dụng rộng rãi. Các công nghệ lõi về xử lý ngôn ngữ, thị giác máy tính của tập đoàn cũng được triển khai thành công qua các sản phẩm như Trợ lý ảo Pháp luật cho toàn bộ hệ thống tòa án, các giải pháp phân tích dữ liệu cho 80% tỉnh thành và dịch vụ định danh khách hàng điện tử (eKYC) xử lý hàng trăm triệu yêu cầu mỗi năm.

Có thể thấy, việc làm chủ hạ tầng AI không chỉ là câu chuyện của doanh nghiệp, còn là điều kiện tiên quyết cho sự thành công của chuyển đổi số quốc gia. "Đây chính là nền móng vững chắc để Việt Nam có thể tự chủ công nghệ, đổi mới sáng tạo và kiến tạo một tương lai số phát triển bền vững", ông Hưng nhận định.