- Chính quyền bất lực hoặc nâng đỡ tay trong, người dân địa phương vẫn phải sống trên những tuyên bố cam kết nâng cao chất lượng cuộc sống "suông" từ các công ty, nhà máy sản xuất. Một số tỉnh ở Trung Quốc đã có những án phạt dành cho các công ty than chì nhằm tìm cách ngăn chặn sự ô nhiễm. Nhưng ô nhiễm vẫn tiếp tục – các nỗ lực vẫn chưa đủ hoặc chỉ được một thời gian ngắn – bởi vì chính quyền địa phương gắn bó quá chặt chẽ với các quan chức công ty và không sẵn sàng giải quyết vấn nạn môi trường.
Ngoài ra, các giám đốc nhà máy và quan chức chính quyền đôi khi còn cản trở phóng viên nói chuyện với người dân. Trong cuộc điều tra này, chiếc xe taxi chở các phóng viên của Washington Post đã bị theo dõi.
Kể từ khi nhà máy than chì mở ở làng của Zhang cách đây 5 năm, than chì đã trở thành một mối phiền toái. Bụi than bám đầy trên cánh đồng ngô của họ, đến nỗi khi bước chân vào cánh đồng, khuôn mặt của họ bị biến thành màu đen. Hầu như không thể giữ gìn bất cứ thứ đồ đạc nào trong nhà tránh được thứ bụi than này, ngay cả thức ăn họ nhai trong miệng cũng dính các hạt bụi than.
Người dân rất lo lắng về các hậu quả sức khỏe, đặc biệt khi họ hít thở bầu không khí này. Theo các chuyên gia sức khỏe, ô nhiễm này sẽ gây đau tim và các bệnh về đường hô hấp. Không chỉ không khí, nhà máy than chì còn gây ô nhiễm nguồn nước địa phương.
Những lời phàn nàn lên chính quyền địa phương không hề có kết quả, khi họ nói rằng nhà máy than chì quá lớn và họ không thể làm gì. Còn công ty cũng từ chối gặp mặt người dân ở đó và dân ở những khu vực bị ảnh hưởng.
Bế tắc của người dân là họ không muốn sống ở một nơi bụi bặm, bẩn thỉu và ô nhiễm như thế này. Nhưng họ không có tiền để chuyển đi nơi khác sống. Và họ không còn cách nào khác…
Bí mật của than
Đáp lại vấn đề này, một số công ty xe hơi và hãng điện tử nói họ đang điều tra sự việc. "Chúng tôi đang điều tra, vì thế hiện tại chúng tôi không thể cung cấp thông tin gì", Yongdoo Shin, đại diện của nhà sản xuất pin Samsung SDI nói.
Các cuộc điều tra đã được tiến hành sau nhiều năm các công ty hứa hẹn rằng họ đang ngăn chặn ô nhiễm trong các dây chuyền cung ứng trên khắp thế giới. Chẳng hạn, Samsung trong "báo cáo bền vững của công ty" đã nói rằng: "chúng tôi thực sự cam kết nâng cao chất lượng sống của người dân địa phương, khi chúng tôi theo đuổi sự phát triển bền vững giúp giảm thiểu tác động môi trường", Apple và LG Chem cũng có những tuyên bố tương tự.
Bụi than có ở khắp mọi nơi, ngoài ruộng ngô, trong nhà, trên các đồ vật và trong cả miếng ăn nhai trong miệng
Một trở ngại chính là sự phức tạp của dây chuyền cung ứng và những bí mật xung quanh nó.
Chẳng hạn, để tìm ra nguồn gốc than chì trong một chiếc điện thoại, sẽ phải tìm hiểu xem nhà sản xuất điện thoại lấy pin ở đâu, nhà sản xuất pin mua các thành phần có trong pin như anode ở đâu, và rồi nhà sản xuất anode lấy than chì ở đâu. Hơn nữa, ở mỗi khâu lại có nhiều nhà cung cấp và nhiều loại than chì khác nhau, nên rất khó để biết nguồn gốc cuối cùng nằm ở đâu.
Một vài công ty còn từ chối tiết lộ nguồn gốc than chì của họ. Chẳng hạn, Telsla, nhà sản xuất xe điện nổi tiếng, dùng pin Panasonic. Tesla nói pin đó không hề dùng than chì của công ty Trung Quốc BTR, nhưng lại từ chối tiết lộ nguồn gốc than chì.
Trở ngại nữa là những người biết rõ nhất về nguồn gốc ô nhiễm, những người sống gần nhà máy, lại thường không sẵn sàng công khai phàn nàn, đặc biệt ở Trung Quốc.
Để có được mối liên hệ về than chì dùng trong các sản phẩm nổi tiếng tại Mỹ và nhà máy ở Trung Quốc,Washington Post cho biết họ đã dùng các báo cáo, tuyên bố của các công ty và các nghiên cứu của các nhà phân tích, cũng như phỏng vấn các quan chức công ty tại Triển lãm Pin quốc tế Trung Quốc.
Một dây chuyền cung ứng than chì rất lớn là BTR, nhà cung cấp nguyên liệu than chì tự nhiên lớn nhất thế giới cho pin lithium-ion. Chen Bifeng, giám đốc marketing của BTR, nói BTR phục vụ khoảng 75% nhu cầu thị trường than chì tự nhiên dùng trong pin.
Từ BTR, than chì được phân phối đi khắp thế giới. Công ty bán than chì trực tiếp cho các nhà nhà sản xuất pin lithium-ion lớn nhất, bao gồm Samsung SDI, LG Chem và Panasonic.
Những công ty này lại sản xuất pin cho Samsung, LG, GM, Toyota và nhiều công ty khác.
BTR cũng cung cấp than chì cho Amperex Technology Ltd. (ATL), theo các nhà phân tích, và ATL lại sản xuất pin cho Amazon Kindles. Amazon.com được ông chủ của Washington Post là Jefferey P. Bezos sáng lập. Amazon từ chối trả lời các câu hỏi liên quan đến nguồn than chì, và chỉ nói rằng: "Chúng tôi cam kết đảm bảo tiêu chuẩn cao nhất trong tất cả các khâu sản xuất. Chúng tôi làm việc chặt chẽ với các nhà cung cấp để đảm bảo đáp ứng tiêu chuẩn, và thực hiện các kiểm toán mỗi năm để đảm bảo các đối tác sản xuất tuân thủ chính sách của chúng tôi".
Mặc dù BTR cung cấp số than chì tự nhiên lớn nhất cho nhà sản xuất pin, nhưng đó vẫn chỉ là một phần trong dây chuyền cung ứng khổng lồ.
(Còn tiếp)
