Nhiều cạm bẫy, rủi ro với trẻ em trên không gian mạng

Chia sẻ tại sự kiện ra mắt Câu lạc bộ Bảo vệ trẻ em Việt Nam trên không gian mạng vừa được Hiệp hội An toàn thông tin Việt Nam – VNISA tổ chức ngày 27/9, ông Trần Đăng Khoa, Phó Cục trưởng Cục An toàn thông tin, Bộ TT&TT khẳng định: Không gian mạng đã và đang trở thành một phần không thể tách rời của cuộc sống.

Với hơn 70% dân số dùng Internet, Việt Nam là quốc gia có tỷ lệ người dùng Internet cao. Việt Nam đang có khoảng 24,7 triệu trẻ em, chiếm gần 25% dân số. Trẻ em Việt Nam tiếp cận với Internet, các thiết bị kỹ thuật số từ rất sớm. 2/3 trẻ em có thể tiếp cận thiết bị kết nối Internet để học tập, giải trí, liên lạc với người thân và sinh hoạt hằng ngày.

“Các em sẽ là thế hệ công dân số mới, mang lại sự thịnh vượng cho không gian mạng, sự thịnh vượng cho Việt Nam. Tuy nhiên, việc thiếu các kỹ năng, kiến thức để tự bảo vệ mình là một trong những thách thức dẫn đến rủi ro trên môi trường mạng của trẻ ngày càng gia tăng”, ông Trần Đăng Khoa đánh giá.

Đại diện Cục An toàn thông tin cũng chỉ ra 5 nguy cơ, mối đe dọa lớn cho trẻ em trên không gian mạng, đó là: Tiếp cận với những nội dung độc hại làm lệch lạc suy nghĩ, lối sống, sự phát triển; bị phát tán thông tin riêng tư, thông tin cá nhân gây ảnh hưởng tiêu cực tới cuộc sống của trẻ; bị bắt nạt trực tuyến dưới nhiều hình thức khác nhau; sử dụng quá mức và rơi vào tình trạng nghiện Internet; bị lôi kéo, dụ dỗ, quấy rối, lừa đảo, dọa nạt, tống tiền, ép tham gia các hoạt động vi phạm pháp luật...

Trao đổi tại tọa đàm “Hỗ trợ trẻ em phòng tránh bị lừa đảo, bắt nạt trên môi trường mạng và nghiện Internet” diễn ra trong khuôn khổ sự kiện ra mắt Câu lạc bộ Bảo vệ trẻ em Việt Nam trên không gian mạng, ông Ngô Tuấn Anh, Phó Chủ tịch VNISA nhận xét: Điện thoại, máy tính, máy tính bảng hay smartTV đang được trẻ em Việt Nam sử dụng với tần suất ngày càng nhiều hơn. 

Khảo sát của UNICEF năm 2022 cho thấy, 82% trẻ em Việt Nam từ 12 – 13 tuổi sử dụng Internet hàng ngày, con số này ở lứa tuổi 14 – 15 là 93%.

Theo Bộ LĐTB&XH, thời gian trẻ em Việt Nam sử dụng mạng xã hội từ 5-7 giờ mỗi ngày. “Việc trẻ em ngày càng dành nhiều thời gian trên Internet, bên cạnh những mặt tích cực thì sự “quá gắn bó” Internet cũng đang mang lại nhiều hệ lụy cho các em”, ông Ngô Tuấn Anh nhận xét.

Theo ông Đỗ Dương Hiển, phụ trách dự án Trẻ em, Tổ chức Childfund Việt Nam, độ tuổi sử dụng Internet và mạng xã hội của trẻ em Việt Nam đang càng ngày càng nhỏ hơn. Nhiều cha mẹ đang dùng mạng xã hội, clip YouTube như 1 phần thưởng dành cho con. Mặt khác, hiện nay các thiết bị để trẻ tiếp cận Internet ngày càng nhiều hơn, không chỉ là điện thoại thông minh. Đây cũng là thách thức với các tổ chức làm công tác bảo vệ trẻ em.

Những dấu hiệu của trẻ nghiện Internet

Trả lời câu hỏi đâu là những dấu hiệu cho thấy một đứa trẻ đã trở nên nghiện Internet, ông Đỗ Dương Hiển cho hay, hiện nay chưa có khái niệm chuẩn về nghiện Internet và nội dung số. Tuy nhiên, từ năm 2006, một nhà nghiên cứu của Mỹ đã đưa ra một số chỉ báo chung về tình trạng này, cụ thể như: Luôn quan tâm, nghĩ tới việc mình sẽ vào mạng làm gì, hôm qua xem gì và lát nữa xem gì; nhu cầu sử dụng Internet càng ngày càng tăng; có các phản ứng khi không được sử dụng Internet; thể hiện tâm trạng bồn chồn khi không có mạng Internet; và có dấu hiệu trầm cảm, ủ rũ khi không được sử dụng Internet.

“Để có thể đánh giá trẻ có nghiện Internet hay không còn cần thêm nhiều tiêu chí khác nhưng những dấu hiệu trên có thể coi là những chỉ báo có thể sử dụng để nhận biết con mình hay chính bản thân mình đang sử dụng quá nhiều và có thể đang bị nghiện Internet”, ông Đỗ Dương Hiển nêu quan điểm.

Bà Nguyễn Thị Nga, Phó Cục trưởng Cục Trẻ em, Bộ LĐTB&XH cho hay, có thể khẳng định trẻ em Việt Nam cũng có các vấn đề liên quan tới nghiện Internet nhưng số liệu cụ thể là bao nhiêu thì thực tế chúng ta chưa có các công bố chính thức.

Với nhóm trẻ em nghiện Internet, theo đại diện Cục Trẻ em, qua phân tích các ca cụ thể cho thấy, nếu không may trẻ bị nghiện thì việc hỗ trợ các em đang rất khó khăn, bởi nó liên quan tới nhân lực, thời gian, cũng như việc các em có thể giảm sự phụ thuộc vào việc sử dụng Internet và mạng xã hội hay không. Vì thế, các gia đình cần tăng cường phòng ngừa để trẻ không bị rơi vào tình trạng nghiện Internet.

Chia sẻ về các chính sách cũng như chức năng, tiện ích của nền tảng TikTok để đảm bảo an toàn cho người dùng trẻ em, song ông Nguyễn Lâm Thanh, Giám đốc chính sách TikTok Việt Nam nhấn mạnh đến trách nhiệm của người lớn: “Câu chuyện ở đây là trách nhiệm của người lớn với trẻ em không chỉ trên môi trường Internet mà trong cuộc sống, đó là trách nhiệm giám hộ”.

Nhấn mạnh vai trò hỗ trợ của các giải pháp công nghệ, ông Hồ Trọng Đạt, Phó Giám đốc Trung tâm An toàn thông tin, Công ty VNPT-IT cho biết, đơn vị đang cùng SafeGate phát triển giải pháp giúp bố mẹ và các gia đình kiểm soát hành vi của trẻ nhỏ trên mạng. Giải pháp công nghệ này sẽ sớm được cung cấp tới 24 triệu hộ gia đình.