Đuổi theo chip

Chu kỳ bùng nổ và suy thoái chip không có gì lạ, nhưng mức độ nghiêm trọng chưa từng có của cuộc khủng hoảng năm nay đã khiến vấn đề tăng thêm sức nặng về địa chính trị. Tình trạng thiếu hụt cho thấy ngành công nghiệp chip đã trở nên toàn cầu hóa và có sức kết nối với nhau lớn như thế nào. Đồng thời, nó thúc đẩy các quốc gia phải nhanh chóng nỗ lực xây dựng ngành sản xuất trong nước để đảm bảo một số biện pháp tự lực, giảm phụ thuộc vào bên ngoài.

Thiếu hụt chip xuất hiện vào đầu năm nay, khi các nhà sản xuất ô tô bắt đầu phàn nàn về việc không có đủ chip để đáp ứng nhu cầu phục hồi nhanh chóng ngoài dự kiến. Băn khoăn của họ là chính đáng, vì bên cạnh khả năng lập kế hoạch kém là một phần nguyên nhân, thì tình trạng thiếu hụt đã khiến các công ty ô tô bị mất phần doanh thu ước tính khoảng 200 tỉ USD trong năm 2021.

Các ngành công nghiệp khác cũng tuyệt vọng như vậy. Nhà cung cấp máy siêu âm Fujifilm SonoSite đã phải trả 65 USD cho một con chip thường có giá 1,49 USD. Ngay cả Apple, tập đoàn mua chip lớn nhất thế giới, với phương pháp quản lý chuỗi cung ứng vượt trội, cũng không thể thoát khỏi rủi ro. Gã khổng lồ công nghệ Mỹ cho biết đã mất 6 tỉ USD doanh thu trong quý vừa qua do hạn chế về nguồn cung. Dự kiến tình trạng thiếu chip sẽ khiến Apple mất hơn 6 tỉ USD một lần nữa trong quý hiện tại.

Tại sao các nhà cung cấp chất bán dẫn không thể kiếm được nhiều hơn?

Tình trạng khó khăn của năm nay cho thấy sản xuất chip là một công việc kinh doanh vô cùng tốn kém thời gian và tài chính. Xây dựng một nhà máy chế tạo chip cần ít nhất từ hai đến ba năm, và có thể dễ dàng tiêu tốn 10 tỉ USD hoặc hơn. Ví dụ, hãng bán dẫn Đài Loan Taiwan Semiconductor Manufacturing Co (TSMC) đang chi kỷ lục 100 tỉ USD trong thời gian 3 năm để tăng công suất sản xuất. Tuần này, thị trưởng thành phố Taichung của Đài Loan cho biết TSMC có thể chi 29 tỉ USD cho việc chế tạo chip 2nm. Công ty cũng đang xây dựng một nhà máy bán dẫn 12 tỉ USD ở bang Arizona (Mỹ), nhưng nơi này sẽ chỉ có thể bắt đầu sản xuất hàng loạt vào năm 2024.

Hiện tại, TSMC đang kiểm soát hơn một nửa thị trường sản xuất gia công chip toàn cầu. TSMC là công ty lớn nhất của Đài Loan tính theo vốn hóa thị trường thống trị ngành công nghiệp gia công chip trên thế giới, chuyên sản xuất chất bán dẫn cho các công ty thiếu cơ sở vật chất. Điều đó đã đột ngột đẩy TSMC vào giữa ánh đèn sân khấu và buộc công ty phải đưa ra những quyết định ngày càng mang tính chính trị. Trong khi đó, Samsung Electronics, nhà sản xuất chip theo hợp đồng đứng thứ hai thế giới, có thị phần là 17%.

Nỗ lực xây dựng ngành chip nội địa

Việc sản xuất chip tập trung cao độ ở Đài Loan và Hàn Quốc đã khiến nhiều nước khác “khó chịu”. Các chính phủ trên thế giới đang cố gắng hết sức để bắt đầu xây dựng năng lực chip trong nước. Dù đang chịu các lệnh trừng phạt của Mỹ, nhưng nhà sản xuất chip lớn nhất Trung Quốc Semiconductor Manufacturing International Corp (SMIC) đang bổ sung công suất mới ở Thâm Quyến và Thượng Hải. Nhật Bản cũng đề nghị TSMC hỗ trợ liên doanh với một công ty con của tập đoàn Sony Group Corp để xây dựng một công ty mới trị giá 7 tỉ USD tại nước này.

Đức sẽ chào đón một địa điểm sản xuất mới của Intel. Mỹ sẽ đóng vai trò chủ nhà cho một nhà máy sản xuất chip mới trị giá 17 tỉ USD từ Samsung, cùng với nhà máy sản xuất mới của TSMC ở bang Arizona. Bang này cũng sẽ là nơi đặt hai nhà máy mới của Intel trị giá 20 tỉ USD. Mặc dù Ấn Độ vẫn thiếu hệ sinh thái sản xuất chip, nhưng quốc gia Nam Á đang cố gắng bắt kịp bằng cách đưa ra các ưu đãi tài chính.

Ông Jerry Sanders, người sáng lập hãng sản xuất chip Advanced Micro Devices từng có một câu nói nổi tiếng: “Real men have fabs”, ngụ ý ai nắm giữ khả năng kiểm soát đối với hoạt động sản xuất chất bán dẫn thì người đó có sức mạnh thực sự. Quan điểm lúc đó của ông Sanders chỉ nói về các công ty ngành chip, nhưng trong năm 2021, các nhà lãnh đạo thế giới dường như cũng đã thực sự hiểu được ý nghĩa quan trọng của điều này.