Mới đây, Tổ chức Tài chính Quốc tế IFC và Quỹ đầu tư Armstrong South East Asia Clean Energy Fund (Singapore) đã quyết định góp thêm lần lượt 16% và 20% vốn vào Công ty Cổ phần Điện Gia Lai (GEC).

Đây là bước chân đầu tiên của những tổ chức này vào thị trường điện Việt Nam, dù trước đó IFC và Armstrong đều có các dự án điện trên quy mô toàn cầu.

IFC đã đầu tư khoảng 1 tỉ USD qua 75 dự án thủy điện ở 25 nước trong vòng 10 năm qua.

Armstrong thì có 50 dự án năng lượng tái tạo trên thế giới, mà đích đến chủ yếu của quỹ này là các nước Đông Nam Á, với những dự án có quy mô đầu tư lớn hơn GEC của Việt Nam. Trong đó, Quỹ hoạt động tích cực nhất là ở Thái lan và Philippines. Vì thế, khi những người chơi quốc tế như IFC và Armstrong đến với GEC, họ đã mang theo hy vọng cho ngành sản xuất điện ở Việt Nam, đặc biệt là năng lượng sạch.

Còn GEC có tiền thân là Công ty Cổ phần Thủy điện Gia Lai, bắt đầu cổ phần hóa từ năm 2010 và đi theo chiến lược M&A thâu tóm các công ty cùng ngành từ năm 2013. Đến nay, có thể xem GEC hoạt động theo mô hình công ty sở hữu tài sản, với 6 công ty thủy điện (15 nhà máy) và 5 công ty nhiệt điện (8 nhà máy). GEC tập trung vào 3 trụ cột chính: thủy điện nhỏ (nhiều nhất), nhiệt điện và năng lượng tái tạo (hiện mới chỉ trong giai đoạn chuẩn bị).

Tham vọng của GEC trong lĩnh vực sản xuất điện rất lớn. Công ty này một mặt liên tục thực hiện M&A các công ty thủy điện nhỏ ở khu vực miền Trung, mặt khác vẫn đưa ra các dự án thủy điện mới. Đến năm 2020, GEC dự kiến đưa 8-10 nhà máy mới vào hoạt động với tổng công suất 271 MW, trong khi tổng công suất hiện tại là 84 MW (chỉ tính lĩnh vực thủy điện), thuộc hàng quy mô trung bình nếu so với các công ty thủy điện lớn khác.

Dù vậy, theo GEC, định hướng lâu dài của Công ty là tập trung vào lĩnh vực năng lượng tái tạo. Hiện tại, GEC lắp đặt hệ thống điện mặt trời theo kiểu “tự cung tự cấp” cho mình và các công ty khác trong cùng hệ thống. GEC cũng đang trong quá trình hoàn tất pháp lý cho dự án điện gió ở Bến Tre có công suất 6 MW. Trong tương lai, dự án điện mặt trời của Công ty tại Ninh Thuận sẽ được đưa vào hoạt động với công suất 10 MW.

Từ năm 2015 đến nay, nhiều dự án năng lượng sạch, chủ yếu là điện gió và điện mặt trời, đã được cấp phép và triển khai. Các dự án mới được cấp phép gần đây có thể kể đến như dự án điện mặt trời Tuy Phong của DooSung Vina (Hàn Quốc) với quy mô đầu tư 66 triệu USD, công suất 30 MW ở Bình Thuận, dự án điện gió Hàn Quốc - Trà Vinh giai đoạn 2 có công suất 96 MW, quy mô đầu tư 130 triệu USD.

Quốc tịch nhà đầu tư cũng ngày càng đa dạng hơn khi gần đây, AirCraft Company (Đức) đang nghiên cứu dự án điện mặt trời tại Quảng Trị, EGAT International (Thái Lan) thì nhắm đến tỉnh Bình Định. Trong khi đó, General Electric (Mỹ) vừa ký biên bản ghi nhớ đầu tư 1.000 MW điện gió tới năm 2025. Tập đoàn này cũng đang vận hành dự án điện gió tại Bạc Liêu.

Không chỉ các nhà đầu tư ngoại, nhà đầu tư nội dường như cũng cảm thấy sốt ruột, mà nhảy vào thị trường năng lượng sạch nhiều hơn. Bên cạnh GEC, còn có Tổng Công ty Điện lực Miền Trung với dự án Nhà máy điện mặt trời Điện lực miền Trung có công suất dự kiến 150 MW, quy mô đầu tư 1.900 tỉ đồng đặt ở Cam Ranh, Khánh Hòa.

Vậy đâu là động lực để đầu tư vào ngành năng lượng sạch? Lợi thế của những “nông trại kiểu mới” là xây dựng nhanh. Như điện gió mất khoảng 9 tháng hoặc hơn một chút, năng lượng mặt trời thì 3-6 tháng, trong khi các dự án than đá, gas, thủy điện mất vài năm, điện hạt nhân thậm chí còn lâu hơn. Vì vậy, đối với những nước đang phát triển trong cơn “khát” điện, xây dựng năng lượng tái tạo có vẻ như là lựa chọn hợp lý trước mắt.

Hơn nữa, năng lượng sạch hiện nhận được sự ủng hộ của giới chính trị gia, với những cam kết chung về giảm lượng khí thải carbon và ứng phó với biến đổi khí hậu trên toàn cầu.

Viễn cảnh của ngành năng lượng sạch cũng ngày càng tươi sáng hơn. Theo Bloomberg New Energy Finance, cuộc chiến giá về lâu dài sẽ thuộc về năng lượng sạch, dù cho hiện tại giá than đá và khí đang thấp. Hơn nữa, chi phí sản xuất điện gió và điện mặt trời ngày càng rẻ hơn.