Với quy mô người dùng lớn và tốc độ phát triển nhanh, thị trường tài sản số tại Việt Nam mang trong mình cả cơ hội lẫn rủi ro. Việc vận hành và giám sát thị trường này không thể dựa trên một trụ cột đơn lẻ, mà cần sự phối hợp chặt chẽ giữa khung pháp lý phù hợp, hạ tầng công nghệ vững chắc, an ninh mạng và đào tạo con người.

Đây là những thông tin được đưa ra tại Hội thảo “Vận hành và giám sát thị trường tài sản số”, diễn ra ngày 18/12/2025 tại Hà Nội. Sự kiện do Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia (NCA) phối hợp với Đài Truyền hình Việt Nam (VTV) và Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (SSC), với sự đồng hành của OKX Global và Tether. Hội thảo nằm trong chuỗi hoạt động chuyên môn do Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia triển khai thời gian qua, nhằm phân tích các rủi ro an ninh mạng, mô hình công nghệ mới nổi, yêu cầu bảo vệ người dùng và cơ chế quản trị, giám sát hạ tầng dữ liệu của tài sản số.

Sự kiện thu hút gần 200 đại biểu là đại diện cơ quan quản lý, chuyên gia tài chính – công nghệ, an ninh mạng, doanh nghiệp công nghệ và các tổ chức vận hành sàn giao dịch tài sản số.

Thị trường tài sản số - lĩnh vực đầy mới mẻ và thách thức

Theo các chuyên gia, thị trường tài sản số tại Việt Nam đang bước vào giai đoạn bản lề với khoảng 17–18 triệu người dùng (tương đương gần 20% dân số) và hiện nằm trong nhóm 5 quốc gia có tỷ lệ ứng dụng tài sản số cao nhất thế giới. Tuy nhiên, thực tiễn vận hành cho thấy, nhiều sàn giao dịch tài sản số lớn đã từng bị tấn công, khai thác lỗ hổng kỹ thuật và sai sót vận hành, gây thiệt hại nghiêm trọng về tài sản và làm suy giảm niềm tin thị trường.

Chia sẻ tại hội thảo, ông Vũ Duy Hiền - Phó tổng Thư ký kiêm Chánh Văn phòng NCA cho rằng, việc Chính phủ ban hành Nghị quyết số 05/2025/NQ-CP về triển khai thí điểm thị trường tài sản mã hóa trong thời hạn 5 năm đã đánh dấu một bước ngoặt quan trọng cho ngành công nghiệp này tại Việt Nam.

"Việc Việt Nam chủ động thí điểm vận hành thị trường tài sản mã hóa được xem là bước đi cần thiết để không bị tụt lại trong làn sóng đổi mới tài chính trên thế giới. Tuy nhiên, tiềm năng chỉ có thể trở thành hiện thực khi thị trường được đặt trên nền tảng an ninh mạng vững chắc", ông Hiền khẳng định

Thực tế cho thấy, nhiều sàn giao dịch tài sản số lớn trên thế giới đã từng bị tấn công và khai thác lỗ hổng kỹ thuật, gây thiệt hại nghiêm trọng và làm suy giảm niềm tin của thị trường. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc xây dựng hệ thống bảo mật vững chắc ngay từ đầu.

Một trong những thách thức đặc thù mà ông Vũ Duy Hiền chỉ ra là sự khác biệt cơ bản giữa thị trường tài sản mã hóa và thị trường chứng khoán truyền thống. Trong khi thị trường chứng khoán hoạt động theo khung giờ cố định, thị trường tài sản mã hóa vận hành liên tục 24/7 và có tính xuyên biên giới. Do đó, cần có một tư duy mới trong bảo vệ an ninh - không chỉ bảo vệ hệ thống, mà còn phải bảo vệ tài sản số 24/7.

Thị trường "không ngủ", không biên giới

Tại hội thảo, các chuyên gia đến từ OKX, Tether và Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia đã trình bày nhiều báo cáo chuyên sâu, tập trung vào kiến trúc kỹ thuật của các nền tảng giao dịch tài sản số quy mô quốc tế; cơ chế vận hành, quản trị rủi ro và giám sát các tổ chức cung cấp dịch vụ tài sản số (VASP); kinh nghiệm hợp tác công – tư trong bảo đảm an ninh mạng và phòng, chống dòng tiền bất hợp pháp; cùng khung đào tạo nâng cao năng lực bảo đảm an toàn cho sàn giao dịch tài sản số.

Theo đó, ông Huỳnh Quốc Nam - Trưởng bộ phận Phát triển Kinh doanh OKX Global - nhấn mạnh, một trong những khác biệt căn bản giữa thị trường tài sản số và thị trường tài chính truyền thống nằm ở thời gian hoạt động. Nếu chứng khoán vận hành theo khung giờ cố định, thì tài sản số giao dịch 24/7, 365 ngày/năm, không biên giới và không “ngày nghỉ”. Điều này đặt ra áp lực rất lớn cho các đơn vị vận hành sàn giao dịch.

"Hệ thống công nghệ phải duy trì hoạt động liên tục, gần như không có thời gian bảo trì. Bất kỳ sự gián đoạn nào cũng có thể gây rủi ro cho nhà đầu tư và ảnh hưởng đến niềm tin thị trường", ông Nam cho biết.

Không chỉ là bài toán hạ tầng, vận hành thị trường tài sản số còn đòi hỏi thanh khoản liên tục và đủ sâu, ngay cả trong những thời điểm thị trường biến động mạnh. "Khác với chứng khoán – nơi tài sản được lưu ký qua nhiều lớp trung gian – tài sản số được giao dịch và ghi nhận gần như tức thì. Nhà đầu tư có thể rút tài sản khỏi sàn bất cứ lúc nào, tạo ra áp lực lớn cho hệ thống quản trị rủi ro", ông Nam nói.

Bên cạnh đó là sự khác biệt về cách thức minh bạch hóa tài sản. Trên thị trường chứng khoán, nhà đầu tư dựa vào báo cáo tài chính định kỳ của doanh nghiệp. Trong khi đó, với sàn giao dịch tài sản số, minh bạch được thể hiện thông qua các cơ chế công nghệ. Nhiều sàn giao dịch lớn hiện nay áp dụng Proof of Reserve (bằng chứng dự trữ), cho phép nhà đầu tư kiểm tra xem tài sản của mình có được đảm bảo 1:1 hay không.

Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng, minh bạch công nghệ chỉ là một phần của "bài toán" phát triển thị trường. Vấn đề cốt lõi vẫn là khung pháp lý và cơ chế giám sát để đảm bảo các chuẩn mực này được thực thi một cách nhất quán.

Đặc biệt, để vận hành và giám sát hiệu quả thị trường tài sản số, không thể không nhắc đến vấn đề con người - từ nhân sự tham gia vận hành hệ thống cho đến cả các nhà đầu tư. Với một lĩnh vực mới mẻ như tài sản số tại Việt Nam, việc đào tạo được xem là một giải pháp then chốt. Theo đó, hoạt động đào tạo cần được triển khai ở ba cấp độ.

Thứ nhất là cơ quan quản lý và cơ quan thực thi pháp luật, nhằm giúp hiểu rõ cấu trúc thị trường, cơ chế vận hành và kinh nghiệm quốc tế trước khi ban hành chính sách.

Thứ hai là doanh nghiệp và tổ chức tài chính, bao gồm ngân hàng, công ty chứng khoán, sàn giao dịch tài sản số. Đây là những đơn vị trực tiếp cung cấp sản phẩm cho người dùng, nên cần được đào tạo về vận hành, quản trị rủi ro, thanh khoản và an ninh mạng.

Thứ ba là nhà đầu tư – đối tượng dễ bị tổn thương nhất trước các rủi ro lừa đảo. Theo ông Vũ Duy Hiền, Phó tổng Thư ký kiêm Chánh Văn phòng NCA, nâng cao nhận thức cho nhà đầu tư là cách hiệu quả nhất để giảm thiểu các mô hình lừa đảo trá hình.

"Những cam kết lợi nhuận cao, cố định luôn là dấu hiệu cảnh báo. Nhà đầu tư chỉ nên tham gia vào các nền tảng có uy tín và minh bạch", ông Hiền khuyến nghị.