AI phải trở thành hạ tầng trí tuệ của Việt Nam

Đây là thông tin được Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Bùi Thế Duy đưa ra tại tọa đàm "AI vì nhân loại: Đạo đức và an toàn AI trong kỷ nguyên mới", thuộc Tuần lễ Khoa học – Công nghệ VinFuture 2025.

Theo đó, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Bùi Thế Duy cho biết: "Việt Nam ban hành Chiến lược AI lần đầu vào năm 2021. Nhưng AI đang phát triển với tốc độ vượt bậc, vì vậy cuối năm nay, chúng ta sẽ công bố Chiến lược AI cập nhật và Luật AI. Đây không chỉ là khuôn khổ pháp lý mà còn là tuyên ngôn về tầm nhìn quốc gia, xác định AI phải trở thành hạ tầng trí tuệ của Việt Nam, đóng góp cho phúc lợi xã hội, phát triển bền vững và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia".

Với góc tiếp cận đó, AI được xem là nền hạ tầng trí tuệ thiết yếu trong tương lai - tương đương với điện, Internet hay viễn thông... Quốc gia nào làm chủ được AI sẽ có lợi thế vượt trội trong kinh tế - xã hội và an ninh - quốc phòng.

Thứ trưởng cho biết, Việt Nam đang xây dựng trung tâm siêu tính toán AI quốc gia và triển khai chính sách "AI hóa toàn diện", đưa AI trở thành công cụ trí tuệ của toàn dân. Cùng đó, quan điểm của cơ quan quản lý là phát triển thị trường nội địa để nuôi dưỡng doanh nghiệp AI Việt Nam, khi Nhà nước sẽ dành 30-40% nguồn lực hỗ trợ qua Quỹ Đổi mới công nghệ quốc gia. Hướng đi này nhằm tham vọng biến Việt Nam không chỉ là người dùng công nghệ, mà là nơi sản sinh công nghệ.

"Tuy nhiên, song song với cơ hội, AI cũng đặt ra thách thức về đạo đức, việc làm và niềm tin xã hội. Vì vậy, Việt Nam phát triển AI theo hướng nhanh - an toàn - nhân văn, trong đó AI hỗ trợ con người nhưng con người vẫn là chủ thể ra quyết định cuối cùng... Đây là AI vì con người", Thứ trưởng khẳng định.

Cần thiết phải hình thành các chuẩn mực chung về đạo đức AI

Đóng góp với Tọa đàm, Giaso sư Yoshua Bengio (Canada) - nhà tiên phong về Học sâu và là nhà khoa học máy tính được trích dẫn nhiều nhất thế giới - nhấn mạnh tầm quan trọng của an toàn AI toàn cầu trên cơ sở những nghiên cứu nền tảng mà ông dẫn dắt trong vai trò Chủ tịch Báo cáo Quốc tế về An toàn AI. Theo đó, GS. cho rằng việc hình thành các chuẩn mực chung giữa các quốc gia là cần thiết để đảm bảo AI phục vụ lợi ích nhân loại, thay vì trở thành công cụ tạo ra rủi ro hệ thống.

Từ Anh, Chủ tọa Richard Friend - Giáo sư Đại học Cambridge và Chủ tịch Hội đồng Giải thưởng VinFuture - nhấn mạnh sức mạnh của khoa học vật liệu và thiết kế công nghệ hữu cơ trong việc tạo ra các nền tảng AI tiết kiệm năng lượng, bền vững và khả thi để áp dụng rộng rãi trong đời sống. Với kinh nghiệm từ hàng chục năm nghiên cứu bán dẫn hữu cơ, ông đề cao tinh thần khoa học phục vụ xã hội và khả năng tạo tác động thực tiễn.

Chia sẻ góc nhìn hệ thống về hạ tầng thông tin, Giáo sư Vinton Cerf - một trong những người tạo ra Internet - cho rằng kinh nghiệm xây dựng TCP/IP có thể cung cấp bài học cho quản trị AI: công nghệ càng mạnh, cần càng nhiều chuẩn mực chung để đảm bảo khả năng tương tác, khả năng giám sát và trách nhiệm liên quốc gia trong sử dụng.

Trong lĩnh vực AI - y sinh, PGS. César de la Fuente trình bày cách AI đang rút ngắn thời gian tìm ra kháng sinh mới từ nhiều năm xuống chỉ còn vài giờ, nhờ sử dụng các thuật toán tìm kiếm phân tử quy mô lớn. Thành công này là minh chứng rõ ràng cho năng lực của AI trong việc giải quyết các vấn đề sức khỏe cộng đồng toàn cầu - nếu được triển khai đúng cách và có đạo đức khoa học.

Bên cạnh đó, PGS. Lưu Anh Tuấn - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu AI tại VinUni - nhấn mạnh vai trò của các mô hình ngôn ngữ lớn và AI đáng tin cậy trong các ứng dụng thực tế, từ giáo dục đến y tế và dịch vụ công. Theo ông, việc đảm bảo tính "giải thích được" và tính "tin cậy" của AI là ưu tiên khoa học và chiến lược để AI có thể đi vào đời sống xã hội Việt Nam và thế giới.

Trong khi đó, Giáo sư Edson Prestes - với vai trò Chủ tịch Nhóm Tiêu chuẩn IEEE 7007 về hệ thống robot định hướng đạo đức - đóng góp góc nhìn chuyên sâu về việc hình thành các chuẩn mực về trách nhiệm robot và AI, đặc biệt trong ứng dụng quân sự và các tình huống có nguy cơ vượt ngoài kiểm soát con người.

Từ góc độ chính sách công và xã hội, Giáo sư Toby Walsh (Đại học New South Wales) - một trong những gương mặt có ảnh hưởng nhất trong lĩnh vực AI - cũng nhấn mạnh sự cần thiết của việc đặt giới hạn an toàn cho AI.

Nhìn từ góc độ khoa học lý thuyết, GS. Leslie Valiant, chủ nhân Giải Turing năm 2010, làm rõ nền tảng phức tạp tính toán của AI và tầm quan trọng của việc hiểu rõ bản chất toán học của các mô hình học máy. Góc nhìn của ông cho thấy một chiều sâu khác của đối thoại về AI: không chỉ áp dụng AI, mà còn phải hiểu AI đang nghĩ gì và học như thế nào.

Qua Tọa đàm, có thể thấy, việc sử dụng và phát triển trí tuệ nhân tạo đang đặt ra nhiều vấn đề với nhân loại, trong đó có Việt Nam. Theo đó, AI và công nghệ tuy mở ra cơ hội phát triển đột phá, nhưng nếu không có sự tiếp cận một cách bài bản đa chiều, thiếu hệ thống chính sách đồng bộ... thì sẽ có nguy cơ làm gia tăng bất bình đẳng xã hội và đi ngược những giá trị về công bằng, văn minh.