Hôm 29/1, hai vệ tinh mất kiểm soát và không còn sử dụng từ lâu của Mỹ suýt va chạm ở độ cao 900 km trên bầu trời bang Pennsylvania (Mỹ) khi lao sượt qua nhau ở khoảng cách chưa đến 50 m với tốc độ lên đến 53.100 km/giờ.

Theo trang Quartz, nếu va chạm, chúng sẽ tạo ra vô số mảnh vỡ đe dọa hàng loạt vệ tinh khác. Theo tiêu chuẩn an toàn tại Mỹ, các vệ tinh phải được đưa ra khỏi quỹ đạo trong vòng 25 năm sau khi không còn sử dụng. Thời gian này nghe có vẻ lâu nhưng thực tế 2 vệ tinh suýt va chạm được phóng lên quỹ đạo từ năm 1967 và 1983. Chuyện xử lý những vệ tinh “chết” đang ngày càng quan trọng khi các công ty tư nhân chạy đua phóng vệ tinh, bên cạnh khoảng 2.200 vệ tinh đang trên quỹ đạo tầm thấp. Từ năm 2009 - 2018, Tập đoàn SpaceX (Mỹ) hằng năm đưa 230 vệ tinh lên quỹ đạo, Tập đoàn Euroconsult (Pháp) dự định mỗi năm sẽ phóng lên 990 vệ tinh, còn OneWeb (Mỹ) sẽ phóng 648 vệ tinh lên quỹ đạo trong thời gian tới.

Sau khi hết thời hạn sử dụng, các vệ tinh thường được giảm độ cao, dừng các bộ phận đẩy, sử dụng hết pin và tắt các bộ phận phát tín hiệu. Phần lớn các vệ tinh được thiết kế nhằm bốc cháy hoàn toàn khi lao qua bầu khí quyển ở tốc độ cao. Một số lớn hơn như các trạm không gian không cháy hết sẽ được hướng đến một khu vực ở nam Thái Bình Dương gọi là “nghĩa trang tàu vũ trụ”, nơi “an nghỉ” của trạm không gian Mir (Nga), Thiên Cung 1 (Trung Quốc) và vô số tàu tiếp tế.

Một số vệ tinh ở quỹ đạo tầm cao và bay cách trái đất khoảng 36.000 km nên khó đưa trở lại bầu khí quyển mà sẽ được đưa lên cao hơn vào “quỹ đạo nghĩa trang”. Mới đây, vệ tinh Spaceway-1 của DirecTV (Mỹ) bị hỏng bộ phận pin dẫn đến nguy cơ phát nổ nên nó chỉ hoạt động bằng năng lượng mặt trời và được loại bỏ. Lo ngại ảnh hưởng đến các vệ tinh khác nếu Spaceway-1 lao vào bầu khí quyển trái đất, DirecTV đang xin phép cơ quan chức năng đưa vệ tinh này lên “quỹ đạo nghĩa trang”.

Nhằm tránh rơi vào những tình huống bị động, các chuyên gia đang tìm cách phát triển tàu robot nhằm cung cấp dịch vụ, tiếp liệu để các vệ tinh hoạt động lâu hơn, hoặc kéo chúng đến những quỹ đạo thích hợp để loại bỏ.