Theo các chuyên gia, những rủi ro trực tuyến đối với trẻ em là đáng kể và ngày càng gia tăng. Mặc dù cấp độ rủi ro khác nhau tùy theo độ tuổi, giới tính, khả năng tiếp xúc trực tuyến... và các yếu tố khác, nhưng đáng ngại nhất vẫn là việc tiếp xúc với nội dung khiêu dâm.

Nhân dịp đầu năm học mới, các chuyên gia đến từ Kaspersky dành một số khuyến cáo để nhắc nhở các bậc phụ huynh Việt Nam cảnh giác với những mối nguy hiểm trực tuyến mà trẻ em ở độ tuổi đi học sử dụng Internet có thể dễ dàng mắc phải.

Nhận diện những mối đe dọa với trẻ em trên không gian mạng

Trong một bài đăng trên blog của Kaspersky, ông Lance Spitzner từ Học viện SANS đã tóm tắt ba mối đe dọa chính đối với những trẻ em lớn lên trong thế giới số ngày nay, đến từ Người lạ (kẻ săn mồi tình dục, sextortion - tống tiền dựa trên tình dục, lừa đảo); Bạn bè (bạo lực mạng, chơi khăm, sextortion) và Bản thân (chia sẻ quá mức, nhắn tin khiêu dâm, bắt nạt, tải xuống/chia sẻ nội dung bất hợp pháp...)

Theo nghiên cứu 2022 Disrupting Harm do UNICEF, ECPAT International và Interpol thực hiện, hầu hết trẻ em Việt Nam có vẻ sở hữu một số kiến thức về các kỹ năng an toàn trên môi trường trực tuyến, chẳng hạn như như biết cách báo cáo nội dung có hại trên mạng xã hội. Tuy nhiên, chỉ 36% cho biết các em đã nắm được cách làm thế nào để trở nên an toàn trên mạng. Trong năm qua, có 1% người dùng internet trong độ tuổi 12–17 ở Việt Nam là nạn nhân của bóc lột và xâm hại tình dục qua mạng. 

Một báo cáo của Kaspersky cũng tiết lộ rằng Gen Z hoặc những người trong độ tuổi từ 11 đến 26 là những người có xu hướng chia sẻ quá mức, cho rằng họ hiểu biết về bảo mật trực tuyến nhưng lại dễ bị lừa đảo nhất. Khoảng 55% người tham gia khảo sát thừa nhận đã đưa thông tin cá nhân của họ như tên, ngày sinh và địa điểm lên mạng xã hội. 72% trong số họ không thể xác định được các vụ lừa đảo và 26% thú nhận đã trở thành nạn nhân của một vụ lừa đảo.

Theo ông Yeo Siang Tiong - Tổng Giám đốc Khu vực Đông Nam Á của Kaspersky, nếu như trước đây, khi đến mùa tựu trường, nỗi lo lắng nhất của các phụ huynh là vấn đề học tập, điểm số... Còn nay, một mối bận tâm lớn lại là về những đứa trẻ “siêu kết nối” (hyper-connected) và những nguy cơ nhan nhản trên môi trường internet. 

“Từ góc độ bảo mật, không quan trọng nạn nhân đang 6 tuổi hay 56 tuổi. Chúng ta đang sống trong một thế giới mà mỗi người là một công dân kỹ thuật số và ‘dấu chân’ kỹ thuật số của chúng ta đang lan rộng từng ngày. Nếu tại thời điểm này, người lớn vẫn tiếp tục rơi vào bẫy của tội phạm mạng, thì không thể mong đợi trẻ em biết những điều cần tránh trong thế giới kỹ thuật số. Vì vậy, việc bảo vệ trẻ em nên là ưu tiên hàng đầu của chúng ta với tư cách là cha mẹ”, ông Yeo nói thêm.  

Làm gì để bảo vệ con trong môi trường trực tuyến? 

Hãy nói chuyện thường xuyên với con: Trong một nghiên cứu toàn cầu do Kaspersky thực hiện dựa trên ý kiến của 8.793 phụ huynh có con từ 7 đến 12 tuổi, 58% phụ huynh thừa nhận đã dành chưa đến 30 phút trong suốt thời thơ ấu của con mình để nói về an toàn trên Internet. Chỉ 11% nói rằng họ đã dành hơn 2 giờ để nói chuyện với con về những mối nguy hiểm. Nhà tâm lý học nổi tiếng Emma Kenny khuyên các bậc phụ huynh nên dành 10 phút mỗi ngày để thảo luận về một ngày của con, bao gồm cả hoạt động trực tuyến của chúng. Hãy yêu cầu con chia sẻ về mặt tích cực và tiêu cực mà chúng gặp phải trên mạng. Điều này không chỉ bình thường hóa cuộc trò chuyện về bảo vệ Internet mà còn góp phần vào cách tiếp cận an toàn, thông minh của trẻ trên không gian mạng. 

Nâng cao nhận thức của mình và của con: Để tự tin khi nói chuyện với con mình về thế giới mạng, các phụ huynh phải thật sự hiểu nó. Hãy dành thời gian để đọc các xu hướng, trò chơi và kênh mới nổi để hiểu cách chúng có thể ảnh hưởng đến hoạt động trực tuyến của con. Ngoài ra, hãy thảo luận về công nghệ và những mối nguy hiểm tiềm tàng với con. Bằng cách tạo dựng được sự tin tưởng lẫn nhau, bạn có thể giáo dục con về những điều bạn đang nghe hoặc thấy về các mối đe dọa trên mạng hoặc vi phạm an ninh. 

Đặt ranh giới. Thiết lập các quy tắc cơ bản rõ ràng, phù hợp với lứa tuổi của con về những gì được làm và không được phép làm trên mạng. Đồng thời, hãy giải thích lý do các quy tắc này được áp dụng và giúp con nhận thức được hậu quả của những việc không nên làm, chẳng hạn như thời điểm mà con không nên sử dụng công nghệ, hay những vấn đề liên quan đến việc chia sẻ một bức ảnh trực tuyến sẽ tồn tại mãi mãi trên Internet và có khả năng tác động đến cuộc sống cũng như nghề nghiệp trong tương lai của con. 

Sử dụng các tài nguyên có sẵn: Bạn có thể sử dụng phần mềm kiểm soát đáng tin cậy dành cho phụ huynh để thiết lập khuôn khổ cho những gì có thể chấp nhận được liên quan đến hoạt động trực tuyến của con, bao gồm dành bao nhiêu thời gian (và khi nào) trực tuyến, nội dung hoặc loại hoạt động nào nên chặn (phòng trò chuyện, diễn đàn, v.v)... Bộ lọc kiểm soát của phụ huynh có thể được thiết lập cho các cấu hình máy tính khác nhau, cho phép cha mẹ tùy chỉnh các bộ lọc theo từng đứa trẻ.

Các bậc phụ huynh cũng có thể bảo vệ thiết bị của con mình bằng việc sử dụng các công nghệ hiện có như Safe Kids được tải tự động trong Kaspersky Premium. Công nghệ này đóng vai trò như một công nghệ thứ cấp, giúp bảo vệ trẻ em khỏi những thứ đáng sợ không mong muốn, nội dung “bẩn” hoặc thậm chí là tìm điện thoại bị mất hoặc bị đánh cắp.