Việc tự chủ công nghệ sản xuất chip, xây dựng một nền công nghiệp bán dẫn độc lập mạnh mẽ không chỉ đặt nền móng cho nền công nghệ cao của Việt Nam mà còn góp phần quan trọng trong việc đảm bảo an ninh, chủ quyền quốc gia Hội thảo khoa học “Đảm bảo an ninh và tự chủ công nghệ sản xuất chip của Việt Nam trong tiến trình chuyển đổi số quốc gia”. Sự kiện do Tập đoàn CT Group phối hợp cùng Đại học Quốc gia Hà Nội tổ chức ngày 22/8 tại Hà Nội.

Yêu cầu cấp bách trong giai đoạn mới

Phát biểu tại Hội thảo, ông Trần Kim Chung - Chủ tịch CT Group - nhấn mạnh sự cấp thiết của độc lập tự chủ trong khoa học công nghệ. Theo ông Chung, sự phụ thuộc hoàn toàn vào chip nước ngoài, có thể khiến Việt Nam đối mặt nguy cơ gián đoạn, thất thoát dữ liệu trong quá trình chuyển đổi số diễn ra mạnh mẽ, đặc biệt ở giai đoạn chuyển đổi số về môi trường số (Digital Twin), khi lượng dữ liệu và thiết bị tăng đột biến.

"Vậy, chúng ta cần phải có một tầm nhìn cao hơn, thứ nhất là làm chủ được các công nghệ lõi từ thiết kế, sản xuất cho đến thương mại hóa chip bán dẫn. Thứ hai là chúng ta cần phải tạo ra những sản phẩm Made by Vietnam để phục vụ cả dân sinh, cả quốc phòng, an ninh và tham gia cạnh tranh một cách bình đẳng ở trên thị trường thế giới. Và hơn hết là chúng ta cần phải xây dựng được một nền công nghiệp bán dẫn độc lập, tự chủ và mạnh mẽ, đặt nền móng cho công nghệ cao, đặt nền móng cho tự chủ quốc gia. Và chỉ khi đó Việt Nam mới có thể thực sự trở thành Trung tâm bán dẫn mới của Đông Nam Á, vừa phục vụ cho quốc gia, vừa cung ứng cho thế giới", ông Chung nói.

Đồng quan điểm, các chuyên gia tại Hội thảo cũng cho rằng, việc làm chủ công nghệ thiết kế, sản xuất và thương mại hóa chip bán dẫn không chỉ là nhiệm vụ khoa học công nghệ mà còn là yêu cầu cấp bách của an ninh quốc gia.

Cụ thể, Đại tá, TS. Lê Hải Triều - Viện trưởng Kỹ thuật điện tử nghiệp vụ, Cục Công nghiệp an ninh, Bộ Công an - cho rằng việc sản xuất chip ở nước ngoài tiềm ẩn nhiều nguy cơ khó kiểm soát. Ông dẫn chứng: chính phủ Mỹ từng phát hiện "chip lạ" trong một sản phẩm đặt làm từ nước ngoài - không có trong thiết kế ban đầu cũng như sản phẩm demo, nhưng lại xuất hiện ở sản phẩm chính thức. Việc xuất hiện chip không rõ nguồn gốc như vậy có thể tiềm ẩn nguy cơ bị xâm nhập bí mật hoặc vô hiệu hóa thiết bị.

"Nếu không tự chủ được sản xuất, chúng ta cũng có thể bị thất thoát dữ liệu quốc gia, hoặc có thể không chủ động được trong những tình huống khẩn cấp. Chúng ta cần phải tạo ra những sản phẩm “Made by Vietnam” để phục vụ cả dân sinh, cả quốc phòng, an ninh và tham gia cạnh tranh một cách bình đẳng ở trên thị trường thế giới", vị chuyên gia này khẳng định.

Như thời gian qua, việc phụ thuộc vào dây chuyền sản xuất chip nước ngoài khiến Việt Nam không kiểm soát được quy trình, từ đó dẫn tới những nguy cơ rủi ro về chi phí, chất lượng và an ninh. Trên thực tế, chip phục vụ cho căn cước công dân cần tiến trình 40 nm, song Việt Nam chưa tự sản xuất toàn bộ. Chuyên gia này cho rằng, Việt Nam nên bắt đầu với chip 65 nm - phân khúc khả thi với chi phí đầu tư khoảng 500 triệu USD, thay vì chạy theo công nghệ 14 nm hoặc mới hơn, tốn kém hơn rất nhiều. Ông cho biết đơn vị được giao chủ trì xây dựng đề án làm chủ công nghệ vi mạch bán dẫn, và đã gửi lấy ý kiến 4 Bộ, 18 trường đại học và 3 doanh nghiệp. Việc làm chủ công nghệ là nền tảng để cho ra đời sản phẩm nội địa như máy bay không người lái (UAV), hệ thống chống UAV, vệ tinh, viễn thám...

Tăng cường liên kết, hợp tác để phát huy nội lực

Theo các chuyên gia, trong kỷ nguyên số, công nghệ bán dẫn đã trở thành nền tảng của mọi ngành công nghiệp hiện đại, đóng vai trò như "bộ não" của thế giới.

Tuy nhiên, theo PGS TS Mai Anh Tuấn - Trường Đại học Công nghệ, Đại học Quốc gia Hà Nội, ngành công nghiệp bán dẫn Việt Nam đang ở giai đoạn đầu, tương tự Malaysia 20-30 năm trước. Theo ông, điểm mạnh của Việt Nam là lực lượng lao động dồi dào, chi phí cạnh tranh, nhưng điểm yếu là phụ thuộc vào nhập khẩu wafer, vật liệu quang khắc và chưa có nhà máy chế tạo quy mô thương mại.

Đổi lại, chúng ta có những lợi thế nhất định, mà cụ thể như PGS TS Mai Anh Tuấn cho biết: "70-80% chuỗi cung ứng bán dẫn toàn cầu tập trung ở Đông Á và Đông Nam Á, chỉ cách Việt Nam một chuyến bay ngắn. Đây vừa là thách thức vừa là cơ hội để chúng ta tham gia sâu hơn vào hệ sinh thái".

Các chuyên gia đều thống nhất chip bán dẫn không chỉ là sản phẩm công nghệ, mà còn đóng vai trò đảm bảo an ninh, chủ quyền quốc gia. Tự chủ sản xuất chip bán dẫn sẽ giúp bảo đảm an ninh công nghệ, chủ động phát triển nền kinh tế.

PGS.TS Thái Truyển Đại Chấn - thành viên Hội đồng khoa học CT Group - so sánh hình ảnh: "Nếu dầu mỏ từng là máu của nền kinh tế thế kỷ 20, chip chính là bộ não của thế kỷ 21", vì thế việc kiểm soát công nghệ bán dẫn không chỉ là vấn đề thương mại mà còn là vấn đề địa chính trị.

Ông phân tích, nếu không làm chủ được chip sẽ đối diện với ba rủi ro: kinh tế (khi chuỗi cung ứng toàn cầu đứt gãy); an ninh quốc phòng (khi vũ khí và thiết bị quân sự phụ thuộc vào linh kiện nhập khẩu có thể bị gài "cửa hậu"); và sự tụt hậu trong đổi mới công nghệ.

Theo ông Chấn, một quốc gia muốn phát triển AI, IoT, xe điện hay hạ tầng viễn thông thế hệ mới đều cần vi mạch phù hợp. Nếu chỉ dựa vào nhập khẩu, chi phí cao, tốc độ đổi mới chậm và nguy cơ bị thao túng từ bên ngoài luôn hiện hữu.

Từ đó, đại diện CT Group cũng đề xuất hình thành một nền công nghiệp bán dẫn độc lập, tự chủ, mạnh mẽ, tập trung phát triển dưới 10 loại chip thiết yếu, như: chip vi xử lý MCU, chip AI, chip IoT, chip tần số viễn thông và vệ tinh, nhằm phục vụ cả quốc phòng, an ninh lẫn dân sinh. Việc phát triển chip nội địa còn góp phần đưa Việt Nam trở thành trung tâm bán dẫn của Đông Nam Á và tăng sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

“Các cơ quan chức năng như Bộ Công an, Bộ Quốc phòng nên quyết định và trình Chính phủ về các dòng chip nhất thiết phải phát triển trong nước. Phía các doanh nghiệp, sẵn sàng cùng với Đại học Quốc gia Hà Nội để nỗ lực nghiên cứu, phát triển và đáp ứng. Đó là cách để chúng ta chủ động, tự chủ”, Chủ tịch CT Group Trần Kim Chung đề xuất .