Thị trường lớn và công nghệ đã cho phép

Giữa năm 2019, Bộ Thông tin và Truyền thông (TT&TT) đã phối hợp với Liên minh Vệ tinh toàn cầu (GSC) tổ chức hội thảo quốc tế về thông tin vệ tinh với chủ đề “Những tiến bộ trong công nghệ vệ tinh”. Các báo cáo tại hội thảo cho biết, việc phổ biến dịch vụ internet băng rộng toàn cầu qua hệ thống vệ tinh sẽ  không còn xa. Trong tương lai gần, internet vệ tinh có thể phổ biến và “soán ngôi” của hệ thống cáp quang mặt đất cũng như xuyên đại dương hiện nay. Trong những năm gần đây, thế giới chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ của chùm vệ tinh địa tĩnh băng tần Ka và chùm vệ tinh phi địa tĩnh. Chúng được ứng dụng phổ biến trong việc cung cấp internet băng rộng toàn cầu. Đó là các hệ thống GX của Inmarsat, Epic của Intelsat, Viasat 3 của Viasat, Starlink của SpaceX, chùm vệ tinh của Oneweb, SES, Boeing. Ở quy mô lớn hơn, SpaceX đã công bố kế hoạch triển khai chùm 12.000 quả vệ tinh nhằm phủ sóng internet toàn cầu. Các hệ thống này được xây dựng với mục đích cung cấp dịch vụ viễn thông giá rẻ cho hàng tỷ người dân ở các khu vực chưa có cơ hội tiếp cận internet băng rộng; những nơi mà hệ thống cáp quang chưa thể hoặc khó có thể tiếp cận, triển khai được. Ông Bashir Patel, cố vấn cao cấp của GSC cho biết, nền kinh tế không gian toàn cầu hiện có giá trị 339,1 tỷ USD, trong đó các dịch vụ vệ tinh chiếm 127,7 tỷ USD, thiết bị mặt đất chiếm 113,4 tỷ USD,… Thế giới đang hướng tới việc mở rộng các lợi ích của sự phát triển công nghệ cho toàn xã hội, do đó khoảng cách số, giáo dục, y tế và xã hội giữa các vùng địa lý, các nền kinh tế sẽ được thu hẹp nhờ các giải pháp vệ tinh. 

Theo các chuyên gia, trước đây, do các vấn đề về chi phí, tốc độ đường truyền và thiết bị đầu cuối, internet vệ tinh thường là lựa chọn cuối cùng cho người dùng ở những khu vực không thể triển khai được các kết nối hữu tuyến hoặc di động. Tuy nhiên ở thời điểm hiện nay, các doanh nghiệp đang tận dụng những thành tựu trong công nghệ vệ tinh để thay đổi điều này. Thế giới đã thực sự đi vào kỷ nguyên internet băng rộng, siêu băng rộng.

Hiện, các giải pháp cung cấp băng rộng chủ yếu được dựa trên cáp quang, di động đặc biệt là mạng di động 4G và sắp tới là 5G. Các dự báo cho thấy, trong những năm tới nhu cầu tiêu dùng dữ liệu tiếp tục tăng mạnh, trong 6 năm tới nhu cầu sử dụng dữ liệu mobile tăng tới 5 lần. Theo dự báo của Viện Nghiên cứu quốc phòng Mỹ (IDA), trong vòng 10 năm tới, các tiến bộ trong công nghệ vệ tinh hiện nay sẽ được thương mại hóa. Cùng với điều này, thế giới sẽ hình thành ít nhất một chùm gồm nhiều vệ tinh cung cấp dịch vụ internet trên toàn cầu.

Việt Nam đã sẵn sàng chưa?

Thứ trưởng Bộ TT&TT Phạm Hồng Hải cho rằng, với lợi thế vùng phủ toàn cầu, nếu thành công, các hệ thống vệ tinh này sẽ làm thay đổi môi trường cạnh tranh, thậm chí có thể làm thay đổi trật tự truyền thống trong lĩnh vực viễn thông. Tuy nhiên, bài học cuối những năm 90 thế kỷ trước, đầu năm 2000 cho thấy, trong kỷ nguyên của thoại, các chùm vệ tinh như Global Star, Iradium được kỳ vọng sẽ cung cấp dịch vụ di động toàn cầu đã không thành công như trông đợi. Do vậy, hệ thống chùm vệ tinh với những công nghệ mới có thể thành công trong kỷ nguyên internet, có thể đem cung cấp dịch vụ internet toàn cầu với giá thành rẻ, cạnh tranh hay không là những vấn đề mà Bộ TT&TT cùng các đơn vị chức năng đang muốn tìm ra câu trả lời.

Bên cạnh đó, sự xuất hiện của các hệ thống này cũng đặt ra các câu hỏi cho công tác quản lý. Đó là việc cấp phép, cung cấp dịch vụ tại mỗi quốc gia, vấn đề sử dụng tài nguyên tần số, vấn đề đảm bảo an toàn, an ninh thông tin, an ninh mạng như thế nào cũng cần được đặt ra và xem xét.  

Tính đến hết 2018, Việt Nam hiện có 5 vệ tinh đang hoạt động là VINASAT-1 và VINASAT-2, VNREDSat-1, F-1, PicoDragon. Trong số này, VINASAT-1 và VINASAT-2 là các vệ tinh truyền thông thông tin, trong khi các vệ tinh khác có nhiệm vụ khảo sát mặt đất và khoa học. Đầu 2019, Việt Nam đã phóng thành công vệ tinh thứ 6 là MicroDragon. Theo kế hoạch, từ nay đến năm 2022, Việt Nam sẽ phóng thêm 3 vệ tinh nữa là NanoDragon, LOTUSat-1 và LOTUSat-2. Trong đó, LOTUSat-1 và LOTUSat-2 là các vệ tinh radar đầu tiên của Việt Nam với sự hợp tác của các chuyên gia tới từ Nhật Bản. Các chùm vệ tinh là một cơ hội lớn, tuy nhiên cũng mang tới nhiều thách thức cho Việt Nam. Theo ông Nguyễn Huy Cương, đại diện Cục Tần số Vô tuyến điện (Bộ TT&TT), một trong những vấn đề đặt ra trong công tác quản lý đối với các vệ tinh là giấy phép dịch vụ cũng như việc tiếp cận một cách công bằng giữa các hệ thống thông tin di động mặt đất và vệ tinh trong sử dụng tài nguyên tần số. “Các nhà khai thác viễn thông đã trả rất nhiều tiền để có được giấy phép sử dụng tần số. Tuy nhiên, các nhà khai thác vệ tinh thì lại không trả tiền cho việc sử dụng nguồn tài nguyên này” - ông Nguyễn Huy Cương cho biết. Đi cùng là bài toán đảm bảo an toàn thông tin trên hệ thống này; cũng như việc điều phối vệ tinh và tính toán sự xuyên nhiễu giữa các hệ thống địa tĩnh/ phi địa tĩnh. Đây là các vấn đề mà Việt Nam cần phải tìm ra câu trả lời, bởi hàng ngàn vệ tinh sẽ được các công ty công nghệ toàn cầu phóng lên không gian chỉ trong vài năm tới và hệ thống internet vệ tinh sẽ sớm hiện hữu trên toàn cầu.